Hoop of Catastrofe, Catharien Romijn
Landschappen van Bas Coenegracht

De mens staat centraal in het werk van Bas Coenegracht. Verstilde figuren die de spil vormen van zijn landschappelijke composities. Je ontwaart hun contouren in een verstedelijkte omgeving of juist in de woeste ledigheid van de natuur. Soms is er ook helemaal geen mens te bekennen en is er alleen die wilde natuur. Rauwe beelden in zachte poëtische  kleurschakeringen waarbij elke keer de vraag rijst: kijk je naar iets hoopvols of iets catastrofaals?

In zijn Amsterdamse atelier aan de Korte Prinsengracht laat hij zijn nieuwste werken zien. Vlak na zijn afstuderen aan de Rietveld is hij met zijn Portugese vrouw, die hij op de Academie leerde kennen, vertrokken naar Lissabon. Vier jaar hebben ze daar gewoond. Nu is Amsterdam alweer jaren zijn woon-en werkplaats.

Recent moest het grootouderlijk huis in Lissabon worden opgeruimd. Coenegracht hangt een intrigerend doek op: huisraad, groene tegels op een mysterieuze plek: een hoge rots met een gapende afgrond.  Twee werelden die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, brengt hij net realistisch genoeg samen. Zo ontstaat een geloofwaardig beeld geschilderd vanuit zijn herinnering. Het geeft een bepaalde stemming weer. Je zou het een gevoel van weemoed kunnen noemen.

Zo’n plek waarin onverwachte, ongrijpbare beelden samenkomen is een centraal thema in zijn werk. Vandaar de titel van zijn expositie SITE LINES. Zijn beelden zijn bedacht, geconstrueerd uit bestaand materiaal. Ze refereren allemaal aan het dagelijks leven. Aan de hedendaagse situatie. Ze zijn zwaar of juist heel licht. Wat je kiest als beschouwer, ligt aan de bril die je opzet. Hij geeft geen kant en klaar beeld maar openheid.

De kunstenaar schildert plekken vanuit zijn gedachtenis maar soms loopt hij er ook letterlijk tegenaan. Wandelend langs het IJ komt hij de meest fantastische industriële beelden tegen: de rafelrandjes van onze maatschappij.

Een man op een vervallen industrieterrein. Wat doet hij daar en wat heeft hij in zijn hand? Het antwoord blijft mistig, net zoals het impressionistische beeld waarin de figuur het landschap bepaalt. Bas Coenegracht schuift compositorisch net zolang tot dat alle elementen goed samenwerken en de opbouw hem bevalt. Zo brengt hij orde in de chaos en brengt hij bij de beschouwer een aangename huiver teweeg.

Elementen uit de werkelijkheid, zijn geheugen, tijdschriften, internet of televisie vormen zijn inspiratiebronnen. Hij realiseert en idealiseert ze op doek  en creëert zo nabijheid en verte, huiselijkheid en onbegrensdheid tegelijk. Zelf zegt hij dat zijn werk gaat over afstand creëren van je gevoelens. Waar kijk je naar? Een festivalterrein na een geslaagd optreden of een desolaat vluchtelingenkamp dat net is ontruimd?  En die jongens met hun hoodies – komen ze terug van een vrolijk avondje stappen of vertrekken ze in het nachtelijk uur op weg naar een onzeker bestaan? Het blijft raadselachtig en in dat raadsel ligt de grote kracht van zijn werk.

In tegenstelling tot vroeger speelt de kleur in zijn recente werken een hoofdrol. Roze, oranje paars, blauw, diepgroen, zacht geel en zee blauw. Op een haast ambachtelijke manier bepalen die impressionistische kleuren in acryl zijn landschappen. Laag over laag. Soms is het effect overdonderd en broeierig. Alsof ieder moment de hel kan losbarsten. Of de hemel kan neerdalen. Het is maar net met welk oog je kijkt. Soms is de sfeer ijl en mysterieus en verbeeldt hij de schemertijd, die betoverende periode van de dag dat alles mogelijk lijkt. Alsof je op een moment van verstilling, van contemplatie op heterdaad door de kunstenaar wordt betrapt.

De ervaring van onmetelijkheid en afgrond is typisch voor de Romantiek. De eenzame wandelaar, we zien hem op de rug terwijl hij door de natuur dwaalt en zich overgeeft aan het sublieme van het moment. De lucht is indrukwekkend, theatraal en vol dramatiek. Zo voegt de kunstenaar zich in de rij van beroemde collega’s: de17^de eeuwse nachtschilder Aert van der Neer of  de fantasielandschappen van Caspar David Friedrich en William Turner. Een beroemd citaat van de Duitse dichter Goethe popt op: ‘Himmelhoch jauchzend und zum Tode betrübt’.

Bas Coenegracht kijkt er een beetje verschrikt bij. Nee, een romanticus zou hij zichzelf niet direct noemen. Maar hij flirt er wel mee. Hij transformeert de herkenbare eigentijdse mens en geeft hem een modern soort eenzaamheid mee. Maar altijd blijft de mens, niet de natuur de hoofdrol spelen. Zelfs in de werken waar niemand is te zien.

Zijn nachtelijk landschap met blauwe en grijze luchten en het rivierlandschap met een gouden horizon blijven doordesemd van de menselijke aanwezigheid. Ze zijn bijna abstract met een gesloten compositie. Maar tegelijkertijd licht. Een gevoel van gewichtloosheid overvalt je als kijker. Alsof je op de grond in het grasveld ligt en omhoogkijkt naar de hemel waar de wolken voorbij drijven. Kon het altijd maar zo blijven.

Is het ochtend, avond, hangt er smog of hangt er mist. Is dit een feestelijk begin of het einde van de wereld? Iedere keer test Bas Coenegracht de observatie en de gemoedstoestand van de beschouwer. Zo geeft hij zijn landschappen een nieuw elan vol symbolistische betekenis mee. Eigentijds en tijdloos.

Catharien Romijn is kunsthistoricus en curator van de DSM Art Collection

“Common Ground”     Edwin Becker

Bas Coenegracht verbeeldt de dagelijkse wereld in de steden, in alle onverbloemde directheid. Tegelijkertijd hanteert hij een haast ambachtelijke en traditionele techniek, alsof het aquarellen of schilderijen zijn uit de 19de eeuw, in zachte, harmonieuze kleurschakeringen. Het lijkt erop dat die tonaliteiten het leed, de schrijnende werkelijkheid verzachten, en de gelaagdheid (hij schildert namelijk in vele lagen) die confronterende realiteit het beste kan doorgronden. Zelfs de desolate, verlaten en wat naargeestige omgeving krijgt bij Bas Coenegracht iets poëtisch. Al zegt hij zelf dat het niet gaat om de nostalgie van dergelijke plekken, toch raak je als toeschouwer gefascineerd door de esthetische schoonheid van de constructies en verrassende vormen. En juist die esthetiek, die uitgebalanceerde kleuren en vormen, geven een tegenwicht aan de dieper liggende monumentaliteit van de omgeving: de omringende architectuur is niet bedreigend, eerder nieuwsgierig makend, nodigt uit tot experimenten, en zelfs de meest harde lijnen en vormen krijgen door de gelaagdheid een bepaalde zachtheid omdat vloeiende lijnen de starre structuren overvloeien. Het is daarmee eigenlijk een ode aan onze realistische omgeving. Want op de manier waarop Bas Coenegracht onze omgeving weergeeft wordt het een fraai decor zoals bij een opera van Wagner, vol dramatiek en theatraliteit. Gelukkig worden deze begrippen, ik doel op theatraliteit en dramatiek, heden ten dage weer gewaardeerd, evenals ambacht en het echte tactiele schilderen. Bij Bas is het één en al schilderen, pur sang.

“Steel and Volatility”     Jonas Reuber

Over here a house stands quietly by the water. Stretching up high into the sky grows a strange upward moving tower, made inaccessible by barbed wire pictured in the foreground. In the next painting, a steel, rusty post, carries an indeterminable weight. The theme, being explored here, is the city of modern time: these paintings are not of romantic, isolated places, but depict everyday urban environments. The wrecked quay walls, the rusty, metallic stairs and fragments of buildings show a post-industrial reality to be found in many Western European cities.

The artist Bas Coenegracht was born in 1974 and works in the Netherlands. From the maritime and urban traditions of his homelands, he extracts a pool of motives that we see reappearing in his paintings. Coenegracht visits these places in his work which often lie in the middle of our cities, but at the edge of our perception. Shopping arcades, collapsed warehouses, muddy harbor facilities or closed-down train stations, are what mostly interest him: “What I like in these deserted and run down areas is not so much the nostalgia, but the unpredictable forms taken by abandoned space and ruins” he says.

“The unpredictable” runs all along the work like a red thread. The motive emerges through the use of several layers of paint, in stark contrast with the surrounding leftovers of architectural exactitude (one might imagine architectural drawings buried under the oil paint) and a lively volatility (green paint drips down a façade like mossy water, through which the artist revives the surface with a virtuose duktus).

Coenegracht leans, in this way, to the side of the volatile, the unpredictable and covers the relics of aging architecture with a lively patina. Just as unpredictable as his work process – painting different layers and structures, partly revealed by scratches – are the continuous changes in the real landscape that inspire his motive, causing a certain naturalism to take place which is not strange to him: in a time when human beings turn away from landscape and buildings, these automatically develop further, change color, deform themselves and collapse.

To work with the unpredictable means for Coenegracht above all to dedicate himself to exploring future possibilities: he personally experienced these forgotten and overlooked big city places as retreating and inspirational ground. He discovered them as a graffiti-artist and skateboarder and learned to see them as places for experimentation, where daily life becomes unpredictable. His painting continues this tradition. The painting concerns itself intensively with the human surroundings, even if not explicitly showing people. This absence creates an exciting opening for the viewer: the painting leaves space for associations and progressions and offers possibilities for interpretation and identification.